“Google’da bile zor bulunacak” Gedu’dan sabahın erken saatlerinde başlayan yolculuğumuz Butan’ın Başkenti Thimphu’da devam ediyor.

Öğle yemeği sonrasında ilk olarak Budda Viewpoint’den kuşbakışı gördüğümüz başkenti bu kez de şehrin diğer tarafından, Sangay Gang tepesinden seyretmeye gidiyoruz.

Sangay Gang tepesinde Thimphu manzarasının yanı sıra binlerce de Dua Bayrağı var. Dua bayrakları Butan’da, büyük olasılıkla Nepal ve Tibet’te de olduğu gibi, neredeyse her köşe başında karşınıza çıkıyorlar. Henüz Nepal ve Tibet’i görmedim…

Dua Bayrakları, beşli bir seri olmak koşuluyla mavi, yeşil, kırmızı, sarı ve beyaz renkteler. Mavi gökyüzü veya rüzgarı, Yeşil suyu, Kırmızı ateşi, Sarı toprağı ve Beyaz da havayı simgeliyor. Bazen de Doğu, Batı, Kuzey, Güney ve merkez olmak üzere beş ana yönü ifade ediyorlarmış.

Ayrıca bayrakların üzerine basılı zenginlik, bolluk, bilgelik vb dilekleri içeren dua metinleri var. Ahşap bloklar oyulup, metinler üzerlerine yazılıyor ve bu el yapımı damgalar kullanılarak da bayrakların üzerine baskı yapılıyormuş.

Bir de genellikle bambu kamışlar üzerine dik olarak yerleştirilmiş daha büyük Dua Bayrakları var. Genellikle 108 adet ve dikilen ve Manidhar denilen ve sadece beyaz renkli bu bayraklar ise ölmüşlerin anısına dikiliyorlarmış.

Sangay Gang tepesinden Thimphu manzarası

Manidhar denilen beyaz bayraklar ölmüşlerin anısına dikiliyorlar

Thimphu, Butan

Takinler çitle çevrili oldukça büyük bir alanın içindeler. Görebilmek için biraz şansa ihtiyacınız olacak. Turist rehberlerine yazdığına göre Takin görebilmek için en uygun zaman, beslenmek için çitlere yaklaştıkları sabahın erken saatleriymiş.

Biz şanslıyız. Bayağı bir yürüyüp çitle çevrili arazinin içini dikkatli gözlerle dakikalarca gözlemledikten sonra uzaklardan bir tanesini görüyoruz. Sonra tamam hadi dönelim deyip de yeniden çit boyunca uzanan patikada bu kez gerisin geriye yürürken bir de bakıyoruz; diğer bir Takin çitin hemen arkasından öylece bize bakıyor.

Takin gördüm diye boyum uzamadı, öyle çok sevimli bir hayvan da değil. Hani olur da yolunuz düşerse Thimphu’nun bu kısmını es geçebilirsiniz. Buraya da böyle bir not koyayım…

Bir de araya Takin koruma alanı ile ilgili belki bir şehir efsanesi belki de gerçek bir bilgi sıkıştırayım.

Başlangıçta bu alan bir hayvanat bahçesi olarak açılmış. Fakat ülkenin 4. Kralı (Jigme Singye Wanjchuk) hayvanları kafes içinde tutmak Butan’ın çevresel ve dinsel inanışlarına uygun değil diyerek burayı kapatmış. Hayvanları da doğaya salıvermişler. Fakat Takinler, Thimphu Sokaklarında yiyecek bulma umuduyla dolaşmaya başlayınca, burayı yeniden hayvanat bahçesi olarak olmasa da ulusal hayvanları Takin için bir koruma alanı olarak açmaya karar vermişler.

Takin’i görüp aracımıza dönerken ilginç de bir an yaşıyorum.

Karşımdan gelen turist grubunun arasından bir bayan yanındaki bir diğerine dönüp beni gösteriyor ve Takin’i kastederek üstelik de Türkçe “Şu gelene bir sorsana, görmüş mü?” diyor. Tam diğer bayan bana İngilizce “Sorry did you…” diye başlayan bir şeyler söylerken “Gördüm” deyiveriyorum. “Aaa Türkmüş” diye başlayan kısa ve eğlenceli bir sohbetin ardından, az önce Takin’i gördüğüm yeri de tam olarak tarif ettikten sonra otobüse doğru yoluma devam ediyorum.

Bu grup, Fest Travel Grubu, Butan’da karşılaştığımız tek grup olarak kalmıyor. Birkaç gün sonra, Paro’da Sevgili Dostum Aykut Semerci ve acentası Nar Gezi’den dostlarla aynı otelde konaklayacağız. Butan’da bu kadar Türk aynı anda; kim demiş ki Türkler az seyahat eder diye?

Takin, Motithang Takin Preserve, Thimphu

Çitin arkasından iyi bir kare yakalayamadığım için bu da netten bulduğum bir Takin…

Choki Geleneksel Sanatlar Okulu (Choki Traditional Art School) aslında özel bir okul. Ekonomik durumu yetersiz ailelerin çocuklara ücretsiz eğitim ve konaklama sağlıyormuş. Asıl amaçları da ülkenin zengin kültürel mirasını korumak, sürdürmek.

Okulun bir bölümü mü yoksa farklı bir enstitü mü olduğundan pek emin olamadığım, Resim Okulu olarak da bilinen National Institute for Zorig Chusum ise Butan’ın 13 Geleneksel Sanatının öğretildiği 4-6 yıllık kurslar düzenliyor. Kökleri Budizm’e spritüal değerlere dayanan bu 13 sanatın bazıları resim, heykel, oymacılık, kağıt yapımı ve marangozluk…

Tabii ki burada öğrencilerin el emeği sanat eserlerini satın alabileceğiniz bir küçük mağaza da var.

Hemen burada bir uyarıda bulunayım: Şu ana kadar gezdiğim ülkeler arasında hediyelik eşya fiyatları açısından açık ara en pahalısı Butan’dı. Tamam el sanatları veya dokumaların pahalı olmasını anlarım ama Butan’da magnetler bile diğer ülkelere kıyasla birkaç kat pahalıydı. Üstelik de pazarlık da yok.

Butan’a doğru yola çıkmadan bir gün önce Kuzey Hindistan’da, Darjeeling’de dolaşırken bir hediyelik eşya dükkanına girmiştim. Hediyelik ufak dua çarkları ilgimi çekmişti. O arada satıcı ile de malum muhabbetimiz oldu. “Nerelisin?, Buradan sonra nereye gidiyorsun?” gibi bildik sorular ve yanıtları. Butan’a gideceğimi öğrenince de “Sir, bu dua çarklarını buradan alın, Butan’da çok pahalıdır” demişti. “Hem ben size ‘special price’ yaparım” diye eklemiş hesap makinesine davranmıştı. Adama inanmamıştım tabii ki. Hindistan’da malını satmak isteyen bir satıcıya kim inanır ki değil mi? Doğruymuş…

Diğer durağımız Ulusal Geleneksel Tıp Enstitüsünde bu “geleneksel” uygulamalarda kullandıkları aletler ve bitkilerin tanıtıldığı küçük bir müze var. Ayrıca bu uygulamaların ücretsiz olarak uygulandığı da bir merkez. Ki Butan’da hem geleneksel hem de konvansiyonel tedavi hizmetleri yani tüm sağlık hizmetleri ücretsiz.

Görünürde küçük bir semt polikliniğini andıran bu enstitüden sonra bir süre Thimphu pazarında takılıp ardınan da otelimiz ismiyle müsemma Peaceful Resort Hotel‘de günü bitiriyoruz.

Akşam yemeğinde bize seyahatimizi organize eden acentenin sahibi Karma Wangchuk da katılıyor. Budizm, Butan, Türkiye üzerine keyifli bir sohbet oluyor. Bu sohbetin bir bölümünden ileride Tiger’s Nest’i anlatırken söz edeceğim…

Fotoğraflarla bu bölümü bitireyim.

Choki Geleneksel Sanatlar Okulu (Choki Traditional Art School), Thimphu

National Institute for Zorig Chusum (Resim Okulu), Thimphu